Achter de schermen: adviseur ecologie Carlo van Rijswijk aan het woord

De Parklaan is de laatste tijd niet veel in het nieuws. Toch wordt er achter de schermen hard aan gewerkt. We laten een aantal collega’s aan het woord die aan de Parklaan werken. Vandaag Carlo van Rijswijk, adviseur ecologie bij de Parklaan. Daarnaast spraken we met de Stichting Milieuwerkgroepen Ede, die ook meedachten over natuur rond de Parklaan.

Carlo, wie ben je en wat doe je?

"Ik ben Carlo van Rijswijk en ik ben een van de drie adviseurs ecologie bij gemeente Ede. Dat houdt in dat ik samen met hen adviseer over de natuur, ecologie en biodiversiteit bij ruimtelijke ontwikkelingen en aan de omgevingsdienst. De natuur mag niet lijden onder bouw van woningen of wegen. Mijn advies is er op gericht om schade zoveel mogelijk te beperken of de natuur zelfs te verbeteren bij dat soort projecten."

Ecologie, wat is dat eigenlijk? En wat betekent het voor de Parklaan?

"Ecologie gaat over relaties. Relaties in de natuur, maar ook over de relatie tussen mens en natuur. Leg je een weg aan, dan heeft dat invloed op de natuur. De vraag is dan hoe je daarmee omgaat en welke maatregelen je moet nemen om de natuur te beschermen."

De Wet Natuurbescherming speelt rol in het beschermen van bestaande natuur. Hoe werkt die precies als je een project wilt uitvoeren?

"De collega’s van de Parklaan komen bij de ecologen met de vraag waar ze rekening mee moeten houden als het om de natuur gaat. Wij adviseren hen over waar ze aan moeten voldoen om de weg te kunnen aanleggen. In de wet staat bijvoorbeeld dat je onderzoek moet doen naar de planten en dieren in het gebied waar de weg komt. Wat leeft er in dat gebied? Welke maatregelen moet je nemen om dat te beschermen? Pas als je maatregelen neemt die voldoende zijn volgens de Wet Natuurbescherming, krijg je toestemming van de provincie om de weg aan te leggen. We adviseren onze collega’s om hier genoeg tijd voor te nemen."

Hoe gaat dat, zo’n onderzoek?

"We vragen een adviesbureau om dat onderzoek voor ons te doen. Wij geven bij hen aan wat we precies willen weten. Met de komst van een weg is er bijvoorbeeld meer licht, geluid en uitstoot van stikstof in een gebied. Het bureau rekent voor ons uit wat dat voor gevolgen heeft voor de huidige natuur. Daarnaast kijken ze naar welke soorten planten en dieren er in het gebied leven. Daarbij geven ze ook weer aan of die in gevaar komen. Als dat zo is, moeten we namelijk maatregelen nemen om die planten en dieren te beschermen."

Hoe komt het adviesbureau erachter welke dieren er precies leven?

"Om daar achter te komen wordt in het gebied in om onderzoek gedaan. Willen we bijvoorbeeld weten of er hazelwormen leven? Dan worden er tapijttegels neergelegd. Omdat het daaronder warmer is, gaan de dieren daaronder zitten. ’s Nachts gaan onderzoekers op pad met een vleermuis-detector. Daarmee vangen ze geluiden van vleermuizen op. Aan het type geluid kun je horen om welke vleermuis het gaat. Om te weten te komen welke broedvogels er leven, moeten ze juist ’s morgens vroeg aan het werk. Vlak voor de vogels gaan broeden ga je luisteren naar hun geluiden. Zo weet je welke soorten er in het gebied leven."

En dan?

"Als alle onderzoeken zijn geweest, ontvangen we een adviesrapport. Daarin staan de resultaten van het onderzoek. Wat hebben de onderzoekers gezien en op welke manieren zijn soorten planten en dieren beschermd. Vervolgens geef ik op basis daarvan advies over de maatregelen die je moet nemen om de natuur te beschermen en de weg aan te kunnen leggen. Een van de maatregelen bij de Parklaan is het maken van hop-overs voor vleermuizen. De Parklaan is een brede weg die de afstand tussen leefgebieden van vleermuizen groter maakt. Daarom plaatsen we in de middenberm bomen die ze kunnen gebruiken als tussenstop. En voor eekhoorns maken we speciale bruggen om van de ene naar de andere kant van de weg te komen."

Dilemma

"Vanuit het belang van de natuur zouden we ook graag het nieuwste type vleermuis-vriendelijke verlichting willen plaatsen. Dat is rode verlichting die de minste impact heeft op die dieren. Maar daarmee kun je mensen niet onderscheiden in het donker. Voor de veiligheid is dat een dingetje. Misschien moeten we minder krampachtig omgaan met veiligheid. Of fiets ’s avonds een paar meter om. Als gemeente is dat dus een dilemma. Aan de ene kant wil je doen wat het beste is voor de natuur, aan de andere kant wil je ook dat je inwoners zich ’s avonds veilig voelen. We kiezen nu vaakvoor het een-na beste: amberkleurig licht."

Doen we nog meer?

"Vroeger deden we als gemeente vaak alleen wat volgens de wet moest. Nu doen we veel meer. Bijvoorbeeld voor bijen, vlinders en andere insecten die minder streng beschermd zijn. Insecten zijn ontzettend belangrijk in de natuur. Daarom maken we ook maken we bloemrijke bermen langs de Parklaan. Bermen vol kruiden en bloemen waar de bijen en insecten kunnen eten en schuilen. Dit doen we omdat we het vanuit ons eigen beleid belangrijk vinden hen te helpen. Doe je als organisatie er zelf niks voor, dan gebeurt er niets."

Ook de Stichting Milieuwerkgroepen Ede (SME) houdt zich bezig met de natuur en de komst van de Parklaan. We spraken hierover met Pieter Slim, bestuurslid van de SME.

Pieter, wie ben je, wat doe je en hoe zijn jullie bij het Parklaan-project betrokken?

“Ik ben een van de twee bestuursleden van de SME die zich de afgelopen jaren heel veel hebben beziggehouden met de Parklaan. Zelf ben ik onderzoeker ecologie, de ander heeft een achtergrond in de civiele techniek (bouwkunde en de weg- en waterbouw). Daarnaast werken we hierbij samen met een onafhankelijke lokale expert en krijgen we ondersteuning van Natuur en Milieu Gelderland. We zijn al vijftien jaar bij de Parklaan betrokken, dus we weten er veel van af.”

Wat vinden jullie van het project Parklaan?

“Voor ons is de Parklaan een probleem. Eigenlijk is het een ecologische ramp. We verwachten dat de weg meer verkeer zal aantrekken en dat het leefgebieden van allerlei dieren versnippert. Meer verkeer zal ook zorgen voor meer uitstoot van stikstof die vervolgens in de beschermde natuur van de Veluwe terecht komt. Daar zijn we als SME niet blij mee, want de biodiversiteit op de Veluwe staat al zwaar onderdruk door de stikstofcrisis. Eerder zou de Parklaan uit vier rijstroken bestaan. Dat zou nog schadelijker zijn voor de natuur. Onder meer door bezwaren van ons, paste de gemeente het eerdere plan aan om schade aan omgeving, natuur en landschap te beperken.”

Het project loopt al lang, maar is pas sinds afgelopen jaar definitief. Wat ging er volgens jullie de afgelopen jaren goed?

Het hielp dat er in 2018* een nieuw college van burgemeester en wethouders kwam. De gemeente was toen bereid om met ons, Natuur en Milieu Gelderland en de lokale expert te overleggen over de plannen voor de Parklaan. Zo kwamen we tot een overeenkomst: het zuidelijk deel krijgt niet vier maar twee rijstroken, de maximumsnelheid is vijftig kilometer per uur en fietsers krijgen voorrang. Afgelopen jaren veranderde een en ander bij de gemeente. De projectleider van de Parklaan kreeg de ruimte om samen te werken met ons. Van beide kanten zijn we bereid om te praten en met elkaar mee te denken.

Wat was jullie rol daarin?

Met de gemeente is de afspraak gemaakt dat wij betrokken zijn bij het definitieve ontwerp van de Parklaan. De medewerkers van de gemeente stonden open voor onze inbreng bij het maken van de plannen. Ook zetten ze zich ervoor in om ecologische schade door de aanleg en het gebruik van de Parklaan te beperken. Daar is door ons en hen enorm veel tijd in gestoken.

Gelukkig kunnen veel bomen blijven staan, maar helaas zullen er voor de aanleg van de weg nog steeds veel bomen gekapt worden. Tijdens en na de kap zal het eruit zien als een slagveld. Tegelijkertijd worden er voor Edese begrippen meer nieuwe bomen teruggeplant dan anders.

Wat kan er volgens jullie nog beter als het gaat om ecologie?

Als het om ecologie gaat, vinden we het jammer dat de gemeente niet meer natuur beschermd dan volgens de wet moet om een vergunning te krijgen. Waarom herstel je in dit project ook niet de schade uit het verleden? Juist omdat er veel projecten bij elkaar in één gebied tegelijkertijd spelen, is er veel impact op de natuur. Denk aan de optelsom van alle projecten samen. Verder vinden we het belangrijk dat de gemeente het gebruik van de auto ontmoedigt en andere vormen van verkeer aantrekkelijker maakt. Denk daarbij aan deelauto’s, goede fietsvoorzieningen, beter OV en meer thuiswerken. Daar werken we samen aan, om te voorkomen dat de Parklaan dichtslibt. Of denk aan de tunnel in de Edeseweg bij Hoekelum. Die is straks bedoeld als tunnel voor dassen, maar deze staat nu nog regelmatig onderwater. Dat moet nog dus nog anders. Ook willen we dat er alleen verlichting langs de weg komt als dat echt nodig is. Dat moet dan natuurvriendelijke verlichting zijn. Als laatste vinden we het belangrijk dat de effecten van de Parklaan in de gaten gehouden worden. Als op bepaalde plekken dieren worden doodgereden, moet dat verholpen worden.

Waar liepen jullie tegenaan in de gesprekken met ons over groen en ecologie?

In de aanbesteding is er nog ruimte voor ontwerp en de manier waarop het uitgevoerd wordt. Daardoor blijft het eindresultaat onzeker. Dit is de eerste keer dat we zo samenwerken, dus het is ook een leerproces waarop we kunnen teruggrijpen als er in de toekomst discussie en overleg is over plannen van de gemeente.

Wat zouden jullie ons als gemeente willen adviseren voor dit soort projecten in de toekomst?

We adviseren jullie om bij dit soort projecten, maar ook bij kleinere, natuur en milieu meer onderdeel te laten zijn in je plannen. Benut de kennis die bij inwoners en belangenorganisaties aanwezig is en betrek hen op tijd bij het maken van de plannen.

*Bij navraag blijkt dat de gesprekken met de SME in 2017 door het toenmalige college van burgemeester en wethouders al zijn opgestart.